انواع خاک گلدان، کدام ترکیب خاک برای گیاهان مناسب است؟

کیفیت و ترکیب خاک گلدان یکی از عوامل بسیار مهم در سلامت گیاهان است. امروزه انواع خاک گلدان ترکیب شده آماده برای کاشت با برندهای گوناگون در بازار موجود هست. اما مشکل اینجاست که این خاک های آماده معمولا از ترکیب استانداردی برخوردار نیستند و گاها آلوده به تخم حشرات یا قارچ ها هستند. پیشنهاد من این است که خودتان خاک مورد استفاده تان را تهیه کنید. اما آیا ترکیب خاک خاصی وجود دارد که برای همه انواع گیاهان مناسب باشد؟ قطعا جواب منفی است.

باید با نیاز های گیاه خود آشنا باشید

هر گیاهی نیازهای منحصر به خود را دارد و ترکیب خاک مناسب برای آنها گاهی کاملا متفاوت است. بعضی از گیاهان مثل بنفشه آفریقایی نیاز به خاک همیشه مرطوب دارند و بعضی مانند زاموفیلیا ریشه هایی حساس به رطوبت همیشگی دارند. به عبارتی اگر از خاک بنفشه آفریقایی برای زاموفیلیا استفاده شود خیلی زود شاهد از بین رفتن گیاهمان خواهیم بود و برعکس. پس اولین مرحله برای انتخاب ترکیب خاک گیاه شناخت نیازهای گیاه است.

وظایف و نیاز های ریشه

بهتر است قبل از هر چیز مقداری در مورد وظایف ریشه در گیاه بدانید. وظیفه ریشه بعد از نگاه داشتن گیاه در خاک و محافظت آن در مقابل باد یا حرکت حیوانات، جذب آب و مواد مغذی از خاک است. البته بعضی اوقات وظیفه ذخیره مواد مغذی نیز به عهده ریشه های گیاه است. سلول های ریشه مانند تمام سلول های دیگر برای زنده ماندن به هوا نیاز دارند. این هوا از طریق هوای موجود در خلل و فرج خاک در اختیار سلول های ریشه قرار می گیرد.

با توجه به وظایف و نیازهای ریشه یک بستر مناسب برای ریشه از این منظرها قابل بررسی است، قابلیت نگهداری آب، زهکشی یا قابلیت عبور دادن آب اضافه، دانه بندی خاک (میزان اکسیژن در خاک های دانه درشت بیشتر از خاک هایی با دانه بندی ریز است)، اسیدیته خاک، میزان مواد مغذی، عدم وجود آلودگی در خاک..

انواع خاک گلدان در دسترس کدامند؟

خاک باغچه

خاک باغچه در دسترس ترین خاک موجود است. اگر هیچ خاکی در دسترس نیست می توان از خاک باغچه برای گلدان استفاده نمود. خاک باغچه دانه بندی ریزی دارد یا به عبارتی خاک سنگینی است و اکسیژن کمی در اختیار ریشه قرار میدهد. معمولا خاک باغچه آلوده به انواع حشرات، قارچ ها و بخصوص تخم علف های هرز است. در نتیجه حتما باید از قارچ کش و سم برای از بین بردن آنها استفاده شود. خاک باغچه دارای مقدار قابل توجهی مواد معدنی و آلی است که از این نظر نمره کامل را دریافت می کند. برای اینکه خاک باغچه برای گیاهان قابل استفاده تر شود باید با ماسه شسته ترکیب شود.

شن و ماسه

شن و ماسه دانه بندی خاک را اصلاح می کنند و باعث می شوند که هوای بیشتری در خاک ذخیره شود و از طرف دیگر آب اضافه راحت تر راه خود را به بیرون از گلدان پیدا می کند. البته مقدار هوا داخل خاک بسته به اندازه دانه بندی شن بستگی دارد. ماسه قابلیت ذخیره آب در خاک را کاهش می دهد، پس برای گیاهانی که نیاز دارند ریشه های شان همیشه در معرض رطوبت باشند مناسب نیست. ماسه فاقد مواد غذایی است و لازمه استفاده آن برای بستر گیاه مخلوط کردن آن با خاک های حاوی مواد مغذی است. ترکیب ماسه با خاک باغچه که خوب استریل شده باشد یک ترکیب مناسب و در دسترس برای گیاه به حساب می آید.

خاک برگ

خاک برگ از ترکیب خاک باغچه با برگ ها و باقیمانده های گیاهان به دست می آید. با گذشت زمان مواد گیاهی پوسیده می شوند و یک ترکیب مغذی برای استفاده به عنوان بستر گیاه به وجود می آورد. خاک برگ دانه بندی خاک را درشت تر می کند و درحالی که باعث تخلیه راحت آب اضافه از انتهای گلدان میشود، مقدار آب بیشتری نسبت به ماسه در خود نگاه می دارد. از طرفی مواد مغذی قابل توجهی در اختیار گیاه قرار می دهد. خاک برگ حتما باید قبل از استفاده توسط قارچ کش و سم استریل شود. ترکیب خاک باغچه، خاک برگ و ماسه به شرطی که به درستی استریل شده باشند یک ترکیب مناسب برای اکثر گیاهان است.

کوکو پیت

این محصول در حقیقت خاک نیست بلکه ذرات آسیاب شده پوست میوه نارگیل است. کوکو پیت معمولا به شکل یک تکه بزرگ از ذرات پرس شده و خشک به فروش می رسد. لازم است قبل از استفاده مقدار لازم را جدا کرده و در یک ظرف آب قرار دهیم تا از هم باز شود و بر اثر جذب آب منبسط گردد. کوکو پیت قیمت نسبتا بالایی دارد و به صورت تنها برای گیاه قابل استفاده نیست. مهمترین خاصیت کوکوپیت جذب آب بسیار بالای آن است. ذرات کوکو پیت در گذر زمان پوسیده می شوند و خود غذای ریشه گیاه می شوند. استفاده از کوکوپیت در خاک علاوه براینکه ظاهر خاک گلدان را زیباتر می کند باعث افزایش قابل توجه قدرت ذخیره سازی آب در خاک می شود.

پیت ماس

پیت ماس یکی از بهترین بسترها برای کاشت گیاهان است. این خاک منبع بزرگی از مواد مورد نیاز گیاهان است و در عین حال باعث بالا رفتن قابل توجه قدرت جذب آب در خاک می شود. ترکیب آن با سایر مخلوط های خاک باعث تقویت خاک می شود. در نظر داشته باشید که نوع خالص و با کیفیت آن قیمت بالایی دارد. اما مهمترین نکته در خصوص این خاک که کمتر در ایران به آن دقت می شود، تجدید ناپذیر بودن منابع پیت ماس است. ابتدا بهتر است مقداری بیشتر در مورد آن بدانیم.

خزه اسفاگنوم یا چیزی که ما به نام پیت ماس می شناسیم نوعی خزه است که قابلیت ذخیره سازی آب بسیار بالایی دارد. این خزه قابلیت ذخیره کردن آب به مقدار 16 تا 26 برابر وزن مواد خشک خود را دارد. خزه اسفاگنوم به صورت طبیعی در مناطق سردسیری که سایر گیاهان توان رشد در آن را ندارند رشد می کند. میلیون ها سال رشد این خزه ها درمناطق سردسیری باعث ایجاد توده های بزرگی از باقیمانده های این خزه شده که تجمع آنها باعث ایجاد مناطقی باطلاقی وسیع شده که زیستگاه گونه های زیادی از پرندگان، حیوانات و گیاهان است.

پیت ماسی که امروز در بسته بندی به دست ما می رسد، حاصل بهره برداری بی رویه از این منبع طبیعی است. در خیلی از موارد زندگی ما با تخریب محیط زیست گره خورده است. به عنوان مثال رفت آمد با وسایل نقلیه که سوخت فسیلی می سوزانند، شما نمی توانید مسیر 20 کیلومتری تا محل کارتان را هر روز پیاده یا با دوچرخه بروید و ناگزیرید که از وسیله شخصی یا عمومی برای رسیدن به محل کار استفاده نمایید، با اینکار نه تنها از یک منبع تجدید ناپذیر انرژی به نام نفت استفاده نموده اید بلکه آلودگی حاصل از سوزاندن آن وضعیت بغرنج تغییرات اقلیمی را ذره ای بیشتر به سمت تیره تر شدن برده است. اما استفاده نکردن از پیت ماس خیلی راحت برای ما امکان پذیر است. پیشنهاد من استفاده از سایر ترکیبات خاک به جای پیت ماس است.

ورمی کمپوست

ورمی کمپوست یک کود تولید شده از فعالیت کرم خاکی در زباله های باقی مانده از غذا و گیاهان است. کرم ها بعد از خوردن زباله ها و هضم آنها، پس ماندی تولید می کنند که سرشار از مواد مغذی است. مواد مغذی موجود در ورمی کمپوست قابلیت حل شدن در آب را دارند و به راحتی توسط ریشه گیاهان قابل جذب هستند. با ترکیب ورمی کمپوست با خاک های فقیر مثل شن و ماسه مواد مغذی این دست از خاک ها تقویت می شود. ترکیب ماسه و ورمی کمپوست برای اکثر کاکتوس ها و ساکولنت ها قابل استفاده است.

پرلیت

پرلیت یک ماده معدنی حاصل از فعالیت های آتشفشانی است. پرلیت به صورت گرانول با قطر 2 تا 4 میلیمتر به رنگ سفید در بازار موجود است. این ماده معدنی دارای بافتی متخلخل است و وزن سبکی دارد. تخلخل این ماده باعث شده که قابلیت جذب آب بالایی داشته باشد و بتواند تا چند برابر وزن خود آب ذخیره نماید. استفاده از پرلیت در مخلوط خاک باعث افزایش حجم جذب آب، بهبود دانه بندی و در عین حال پایین آمدن وزن گلدان می شود.

خاک رس

خاک رس خاکی است با دانه بندی بسیار ریز که با دریافت آب خاصیت پلاستیک پیدا می کند و با خشک شدن صلب می شود. رس در ترکیب خود درصد قابل توجهی مواد آلی و معدنی دارد که برای گیاه بسیار مفید هستند. اما چگالی بالا و دانه بندی ریز آن باعث شده که استفاده آن به صورت تنها ممکن نباشد. رس حتما باید با درصد قابل توجهی ماسه و خاک برگ مخلوط شود تا برای گیاه نتیجه مناسبی داشته باشد.

پوکه معدنی یا لیکاپون

پوکه معدنی در حقیقت خاک رس است که با فرایند خاصی منبسط می شود تا به شکلی که میشناسیم درآید. این ماده دارای مواد مغذی قابل جذب برای گیاهان نیست. استفاده آن برای پر کردن انتهای گلدان است که باعث تقویت زهکشی گلدان می شود. از طرفی چون وزن سبکی هم دارد باعث سبک شدن گلدان می شود. البته مخلوط کردن آن با خاک هم باعث بهبود دانه بندی خاک میشود و به خاطر بافت متخلخل خود مقداری جذب آب و هوا انجام می دهد که باعث تقویت ریشه می شود.

حالا با شناخت انواع خاک گلدان و مواد مناسب برای بستر گیاه وقت آن رسیده تا ببینید گیاه شما به چه نوع خاکی نیاز دارد و با ترکیب این مواد به خاک مطلوب برای گیاهتان دست پیدا کنید. اگر با اصول مقدماتی نگهداری از گیاهان آشنایی ندارید حتما این لینک را بازدید کنید.